Terapia protonowa jest jedną z najnowszych dyscyplin medycznych, która odniosła doskonałe rezultaty w leczeniu chorób onkologicznych.
Jest to rodzaj radioterapii lub napromieniania, w tym przypadku naświetlania wiązką protonów. Główną zaletą terapii protonowej i jednocześnie wadą konwencjonalnej radioterapii fotonowej jest dokładność trafiania wiązek na przeznaczone miejsce, która minimalizuje ryzyko wystąpienia skutków ubocznych po napromieniowaniu zdrowej tkanki. Wiązka protonów stosowana w terapii protonowej nie ma możliwości rozpraszania się na boki i dlatego może być bardzo precyzyjnie dostosowana do kształtu guza.
Wiązka protonów również nie wymaga tak dużej ilości energii, przechodzącej przez tkanki przednowotworowe - w przeciwieństwie do konwencjonalnej radioterapii fotonowej, w której utrata energii wynosi około 70%. W przypadku wiązki protonów te straty nie są nawet połowiczne: duża większość energii tej wiązki dociera dokładnie do miejsca przeznaczenia, gdzie następnie cząstki się zatrzymują.
Dzięki wyżej wymienionej, ogólnej dokładności kierowania wiązek promieniowania bezpośrednio w wybrane miejsce, terapię protonową z powodzeniem można również zastosować w przypadku guzów zlokalizowanych w pobliżu ważnych narządów i innych wrażliwych struktur. W szczególności są to guzy prostaty, narządy jamy brzusznej (trzustka lub wątroba), piersi, a nawet guzy mózgu.
Celem radioterapii jest uszkodzenie DNA komórek nowotworowych, tak aby komórki te nie mogły się już dzielić, albo ewentualnie ich natychmiastowe zniszczenie. Protony przechodzące przez ludzką tkankę powodują jonizację cząsteczek i atomów, co również wpływa na uszkodzenie komórkowe DNA. Podczas gdy zdrowe komórki mają zdolność odanwiania się po tych poszkodzeniach, komórki nowotworowe nie posiadają własności samonaprawy.
Jednym z celów terapii protonowej jest zminimalizowanie wpływu terapii na jakość życia każdego pacjenta, zarówno w trakcie leczenia, jak i jego po jego ukończeniu. W przypadku raka prostaty, który zostanie wykryty we wczesnym stadium, dzięki terapii protonowej istnieje 98-99% szans na jego wyleczenie. Ograniczone do minimum jest również ryzyko pojawienia się problemów z nieutrzymaniem moczu lub impotencją. Czeskie Centrum Protonu jest światowym liderem w leczeniu raka piersi. Skuteczność leczenia wynosi 90%, a dzięki precyzyjnemu celowaniu wiązki protonów nie ma ryzyka wystąpienia niepożądanego napromieniowania serca i płuc. Terapię protonową z powodzeniem stosuje się również w przypadku nowotworów u dzieci, przy której dzięki precyzyjnemu celowaniu wiązki minimalizuje się ryzyko zaburzeń wzrostu i innych powikłań. Wykazano również, że terapia protonowa znacznie zmniejsza ryzyko związane z napromienianiem zdrowych tkanek w leczeniu innych nowotworów na przykład: raka płuc, chłoniaków, guzów na narządach głowy i szyi i wielu innych.
