Nowotwory trzustki
Nowotwory trzustki powstają przeważnie w części zewnątrzwydzielniczej, w przewodach trzustkowych. Rzadko powstają w części wewnątrzwydzielniczej (która odpowiedzialna jest za produkcję wielu hormonów, między innymi np. insuliny), oznaczane są jako „P-NET”, mają lepszą prognozę, a ich leczenie opiera się na specjalnych zasadach i procedurach.
Nowotwór trzustki to bardzo poważna choroba, która ma zazwyczaj ciężki przebieg. Ma dużą skłonność do wczesnego tworzenia kolejnych ognisk - przerzutów, zwłaszcza w wątrobie i otrzewnej. Leczenie nowotworów trzustki jest bardzo trudne i często nieskuteczne.
W Czechach rocznie na raka trzustki choruje ponad 2000 osób. Częstość wzrasta po 50 roku życia. Czynniki ryzyka raka trzustki nie są jasno określone. Z pewnością zaliczyć do nich można palenie, alkoholizm i nawracające zapalenia trzustki.
Choroba nie ma wczesnych objawów. Zazwyczaj diagnozowana jest w zaawansowanym stadium. Za pierwszy objaw często uważa się żółknięcie („żółtaczka” - w znaczeniu objawu, nie należy mylić z „żółtaczką zakaźną” w znaczeniu wirusowego zapalenia wątroby). Inne objawy to silne bóle w nadbrzuszu, utrata apetytu (często niechęć do jedzenia mięsa) oraz wyraźna utrata wagi. Do objawów stadium zaawansowanego zaliczyć można także długotrwałe nudności i powtarzające się wymioty.
Nowotwory trzustki leczone są różnymi metodami (fachowo zwane „modalnościami”), których wybór i kolejność są z góry ustalane.
W leczeniu nowotworu trzustki leczenie podstawowe to operacja - resekcja trzustki (całej lub połowy), w tym resekcja dwunastnicy i odpowiednie dostosowanie przebiegu jelita cienkiego. Jeśli nie jest to możliwe (z różnych przyczyn), wdraża się zasadniczo chemioterapię, po której może nastąpić naświetlanie - radioterapia. Naświetlanie jest ważne tylko w kontekście chemioterapii, tj. w powiązaniu z chemioterapią. Po skutecznej resekcji następuje chemioterapia pooperacyjna, uzupełniona również o naświetlanie. Naświetlanie pooperacyjne ma swoje określone zasady.
Leczenie chirurgiczne, tzn. różne rodzaje zabiegów, operacji:
W przypadku guzów trzustki radykalne leczenie chirurgiczne jest zawsze najważniejsze, jeśli można je wykonać. Innymi słowy - jeśli chirurg ma możliwość wykonania radykalnego zabiegu, optymalne jest wykonanie go jak najszybciej. (Możliwości zależne są od stopnia zaawansowania i stanu chorego. Zabieg radykalny oznacza kompletne usunięcie w danym i określonym zakresie.).
Jeśli chirurg nie ma możliwości wykonania zabiegu radykalnego, może wykonać zabieg „wspomagający” w zależności od sytuacji (np. połączenie żołądka i jelita cienkiego, co złagodzi problemy trawienne).
Radioterapia guzów trzustki stosowana jest:
- Pooperacyjnie, po wykonaniu radykalnego leczenia chirurgicznego. Celem jest usunięcie możliwych mikroskopijnych pozostałości guza.
- W przypadku, jeśli nie można zastosować leczenia chirurgicznego. Celem jest usunięcie guza w największym możliwym stopniu.
- Jeśli chirurg dopuszcza możliwości radykalnego leczenia chirurgicznego po zmniejszeniu guza.
- Szczególnym zastosowaniem jest naświetlanie w przypadku wznowy po zastosowaniu radykalnego leczenia chirurgicznego.
Naświetlanie ma kilka zasad:
- Odpowiednią skuteczność uzyskuje się tylko wtedy, gdy napromienianie jest stosowane „w kontekście” chemioterapii. Tzn. najpierw przebiega chemioterapia, a po pewnym czasie realizowane jest naświetlanie.
- Naświetlanie trzustki jest pod względem technicznym i biologicznym dość trudnym „zadaniem”. Trzustka otoczona jest wieloma narządami, które mogą zostać uszkodzone przez promieniowanie (wątroba, dwunastnica, nerki, żołądek i inne). Dlatego zastosowanie znajduje naświetlanie protonowe, które umożliwia skuteczne leczenie.
Chemioterapia jest podstawową metodą leczenia nowotworów trzustki. Ma następujące wskazania:
- Pooperacyjne - po radykalnym zabiegu chirurgicznym (z celem usunięcie mikroskopijnych pozostałości guza).
- Przedoperacyjne - podobnie, jak w przypadku radioterapii, tj. w celu osiągnięcia możliwości przeprowadzenia radykalnego zabiegu chirurgicznego.
- Samodzielnie - jeśli nie ma możliwości zastosowania radykalnego zabiegu chirurgicznego i nie ma szans na to, że będzie to możliwe.
- W tych wskazaniach po kilku cyklach chemioterapii następuje naświetlanie.
Nowotwory przełyku
Guzy przełyku to poważna choroba, które atakują wewnętrzną warstwę ściany przełyku, a ich leczenie jest niezwykle wymagające, ale może być bardzo skuteczne, tj. można doprowadzić do całkowitego wyzdrowienia.
W leczeniu stosowana jest chemioterapia, naświetlanie i operacja w różnej kolejności. Zazwyczaj w pierwszej kolejności stosowana jest równocześnie chemioterapia i naświetlanie, a następnie operacja.
W Czechach rocznie na raka przełyku choruje ponad 500 osób. Nowotwór ten najczęściej diagnozuje się pomiędzy 50 a 70 rokiem życia.
Do czynników ryzyka zaliczyć można palenie, nadmierne spożywanie wysokoprocentowego alkoholu, alkoholizm i niezrównoważoną dietę.
Objawy nowotworu przełyku pojawiają się szybko, są to - zaburzenia połykania, bolesne przełykanie, szybka utrata masy ciała, wymioty lub krwawienie, tj. wymioty nadtrawionej krwi, uporczywy ból w klatce piersiowej.
Nowotwory przełyku leczone są różnymi metodami (fachowo zwane „modalnościami”), których wybór i kolejność są z góry ustalane. O przebiegu leczenia zawsze decyduje wspólna konsultacja chirurga i onkologa.
Leczenie chirurgiczne, tzn. różne rodzaje zabiegów, operacji:
Nowotwory leczy się operacyjnie, resekcyjnie, albo jako pierwszą metodę leczenia (w przypadku niewielkich zmian początkowych), albo po przygotowaniu za pomocą radioterapii lub chemioterapii (w przypadku bardziej zaawansowanego stopnia). Resekcja to bardzo skomplikowany i trudny zabieg, jego szczegóły opisze chirurg. Wybór pomiędzy naświetlaniem a chemioterapią zależny jest od umiejscowienia guza.
Chemioterapia preferowana jest w przypadku guzów w odcinku brzusznym przełyku.
W przypadku guzów w odcinku szyjnym operacji nie przeprowadza się.
Radioterapia guzów przełyku stosowana jest:
- Przedoperacyjnie, tzn. naświetlanie odbywa się z perspektywą operacji chirurgicznej w bliskości czasowej.
- Samodzielnie, naświetlanie przebiega bez perspektywy operacji chirurgicznej - w przypadku guza w odcinku szyjnym przełyku lub jeśli z różnych przyczyn nie można przeprowadzić operacji.
- W wyjątkowych przypadkach wskazana jest radioterapia pooperacyjna, zazwyczaj, jeśli wykonano resekcję guza, który podczas operacji okazał się bardziej rozległy niż pierwotnie oczekiwano. Anatomiczne umiejscowienie przełyku - pomiędzy dwoma płucami i blisko serca, wymaga naświetlania w znacznie geometrycznej złożonej przestrzeni pomiędzy narządami, których napromienianie musi być minimalne. Dlatego z sukcesem stosuje się radioterapię.
Chemioterapia:
Chemioterapia w przypadku nowotworów przełyku stosowana jest równocześnie wraz z naświetlaniem. Jej celem jest zwiększenie wrażliwości guza na naświetlanie. Ten typ chemioterapii ma mniejsze dawki i jednocześnie stosuje się mniej substancji - maksymalnie 2. Z tego względu jest dobrze tolerowana. Samodzielna chemioterapia znajduje zastosowanie w przypadku guzów w części brzusznej.
Nowotwory odbytu
Guzy odbytu są chorobą bardzo specyficzną, umiejscowione są w okolicy zwieracza, ewentualnie w miejscu przejścia zwieracza w skórę. W leczeniu guzów odbytu obecnie radioterapia przeważa nad leczeniem chirurgicznym, które wymaga wprowadzenia trwałej (dożywotniej) kolostomii.
Samodzielna radioterapia wystarcza do całkowitego wyleczenia w przypadku 90% chorych, jednak jest to leczenie bardzo wymagające i posiada swoje ryzyka. Radioterapia protonowa jest mniej wymagająca.
W Czechach rocznie na raka odbytu choruje 170-190 osób. Częstość wzrasta po 40 roku życia. Do czynników ryzyka nowotworów odbytu zaliczyć można infekcję HPV (obecnie istnieje możliwość zaszczepienia), palenie i nietypowe praktyki seksualne.
Chociaż objawy, które daje nowotwór są wczesne, są często mylone i diagnozowane jako hemoroidy.
Głównym objawem jest krwawienie, ponadto nieokreślone bóle w zwieraczu, podrażnienie, bolesne wypróżnianie lub stwierdzenie zwiększonych pachwinowych węzłów chłonnych.
Leczenie raka odbytu podlega szczególnym zasadom. Wybór metod leczenia jest zupełnie inny niż w przypadku guzów z sąsiedniej lokalizacji anatomicznej - odbytnicy. Dlatego konieczne jest jednoznaczne (i oczywiście prawidłowe) postawienie diagnozy: guz odbytu, guz odbytnicy.
Procedura leczenia zawsze ustalana jest w porozumieniu z pacjentem, który ma wybór między zabiegiem chirurgicznym a radioterapią. Radioterapia zawsze uzupełniania jest przez przebiegającą równocześnie chemioterapią. Radioterapia jest bardzo wymagająca i towarzyszy jej wiele skutków ubocznych na skórze i błonach śluzowych zwieracza oraz w jego okolicy, ale także skutków ubocznych, które przejawiają się w morfologii krwi. W związku z tym opracowano techniki radioterapii protonowej, które ograniczają niekorzystny wpływ, pozwalając zazwyczaj na zastosowanie naświetlania bez konieczności stworzenia tymczasowej kolostomii.
Leczenie chirurgiczne, tzn. różne rodzaje zabiegów, operacji:
Leczenie chirurgiczne nowotworów odbytu od lat 80 XX wieku nie jest stosowane. Stwierdzono znaczący wpływ promieniowania, który prowadzi do całkowitego wyleczenia bez operacji u wysokiego odsetka pacjentów (w zależności od stopnia zaawansowania choroby 80% - 95%).
Jednak jako alternatywa dla naświetlań, zabieg operacyjny nadal stanowi jedną z dostępnych możliwości. Polega na usunięciu całego zwieracza, tj. wymaga utworzenia stałej kolostomii.
Obecnie głównymi wskazaniami do zabiegu operacyjnego (doraźnego) są sytuacje, w których choroba nawraca lub nie została całkowicie wyleczona przez naświetlanie (w zależności od stadium choroby ryzyko wynosi 5-15%).
W ramach leczenia chirurgicznego istnieje także możliwość tymczasowego utworzenia kolostomii na okres radioterapii, co umożliwia lepiej tolerować reakcje skóry i błon śluzowych na naświetlanie.
Radioterapia:
Radioterapia guzów nowotworowych jest leczeniem priorytetowym, chyba że chory wybierze alternatywę chirurgiczną.
Radioterapia guzów nowotworowych to bardzo wymagająca metoda leczenia. Integralną jej częścią jest jednoczesne podawanie standardowej chemioterapii. Towarzyszy jej szereg skutków ubocznych obejmujących skórę, błony śluzowe, drogi moczowo-płciowe oraz przejawiających się w morfologii krwi.
Dlatego stosuje się radioterapię protonową, która ma korzystniejszy rozkład dawek niż konwencjonalna radioterapia fotonami, a skutki uboczne udaje się łagodzić.
W większości przypadków radioterapię protonową można zastosować bez utworzenia kolonostomii. Skuteczność przeciwnowotworowa radioterapii protonowej i fotonowej jest taka sama.
Chemioterapia:
Wskazana jest w przypadku większych guzów przed radioterapią w celu zmniejszenia naświetlanej masy. Wskazana jest także w przypadku wznowy w formie odległych przerzutów (przerzuty lokalne można leczyć chirurgicznie).